Реис муавини Рустем Ниметуллаевнинъ интервьюси къырым татар тилинде

Селям алейкум, Рустем Сейтумерович! Къырымда не вакъыттан берли яшайсынъыз?

Айлейкум селям, Къырымда 1997 сенесинден берли яшайым. 

Сиз Херсонда догъдынъыз. Нечюн Къырымгъа кочип кельмеге истединъиз? 

Эбет, Херсон виляетинде, Геническ районында догъдым. 1997 сенеси, оладжакъ омюр аркъадашымнен таныш олгъан сонъ, Къырымгъа кочьмек къарарына кельдим.

Интернеттеки саифенъизге бакъкъанда, Сиз озь аиленъизни эм севесинъиз, эм де пек урьмет этесинъиз. 

Эльбетте! Эр бир сагълам фикирли адам озь аилесини севе ве урьмет эте. Эр бир инсан ичюн олгъаны киби, меним ичюн де энъ муими – аилемдир.

Бизнеснен не вакъыттан берли огърашасынъыз?

Бизнеснен 14 яшымдан берли мешгъулим.

Херсон виляетинде яшагъан къырымтатарларгъа ярдым этесинъизми?

Бугуньде-бугунь эсас ярдымымыз, Херсон виляетинде яшагъан къырымтатарларгъа Къырымдаки къырымтатарларнынъ яшайышыны анълатмакътан ибареттир. Украинадаки сиясий вазиет Къырымда олгъан керчек вазиетни башкъа тюрлю косьтере. Къырымда яшагъан къырымтатарлар инкишаф этелер ве оларнынъ акъ-укъукъларыны кимсе сынъырламай.

Сиз референдумдан сонъ нечюн Къырымда къалдынъыз ве джемаатчылыкъ ишлеринен огърашмакъ къарарына кельдинъиз?

2014 сенеси – тарихий йылдыр. О, тарихкъа кирди. Къырым «догъмуш лиманы»на къайтты. Русие Федерациясы – миллети ве этник менсюплигинден къатий назар, бутюн гражданларнынъ менфаатларыны эсапкъа алгъан бир девлет олгъаныны анълай эдим. Бизим халкъымызны айны бу девлетте пек яхшы келеджек беклегенини анълап, бу ерде халкънен берабер къалдым.

Сизинъдже, Ислямов, Джемилев ве Чубаров нечюн устюнъизге атылып, эм Сизинъ акъкъында, эм де бабанъыз акъкъында олмайджакъ шейлер айталар?

Бу ич кимсе ичюн янъылыкъ дегиль. Бу ифтира 2014 сенеси дегиль де, 2010 сенеси пейда олды. Аилемизге къаршы джинаий ишлер ачмагъа тырыштылар. Атта бабамны зеэрлеп ольдюрмеге де тырышып бакътылар. Яни Джемилевнинъ фикиринен разы олмагъан къырымтатарларнен бойле ёлнен куреш алып бардылар. Бунынъ ичюн де бабамны Къурултайдан чыкъардылар. Чюнки о, Русие олмаса, Украина яшап оламаз, деп эр вакъыт айта эди. олар эм икътисадий, эм рухий джеэттен къардашлардыр. Къырымтатарлар исе бу халкъларнен берабер яшамакъ, дост олмакъ ве инкишаф этмек кереклер.

Сиз, биз бир бутюн миллетмиз, бир ерде яшамакъ керекмиз, деп эр ерде айтасынъыз.

Эльбет, биз бир миллетмиз. Эпимиз Русие Федерациясынынъ гражданларымыз. Энъ-эвеля биз – русиелимиз. Къырымтатарлар да буюк Русие миллетининъ бир парчасыдыр. Билемиз ки, Русие Федерациясында 25 миллиондан зияде мусульман яшай ве оларгъа къаршы зулум япылмай. Сен Къазан татарысынъмы, чеченсинъми, яхут да дагъыстанлысынъмы, кимсе бунъа дикъкъат бермей. Шуны анъламалысынъыз ки, бу девлетте бутюн гражданларнынъ акъ-укъукъларына риает этиле ве бунынъ ичюн де мен биз бир бутюн Русие халкъымыз, деп айтам.

Риджа этем, бизге айтып беринъиз, шимди Херсон виляетинде не олаята, о ерде къырымтатарлар насыл яшайлар? Билемиз, Сиз о ерден оласынъыз, андакилернен багъ тутасынъыз.

Херсон виляетинде нелер олаяткъаны ич кимсе ичюн сыр дегиль. Украин акимиети энъ-эвеля озь гражданларыны хорлай. Бу иште оларгъа Къырым ве Херсон виляети сынъырында - Чонгъарда пейда олгъан насылдыр радикаль структуралар ярдым этелер. Бу, «Аскер», «Азов», «Правый сектор» киби батальонлардыр. Оларнынъ свастика шекилинде олгъан тимсаллерини эпимиз корьдик. Ич кимсе ичюн сыр дегиль ки, «Правый сектор» ве «Азов» - нацистлердир. Амма, языкъ ки, бугуньки украин акимиети оларгъа къолтута. «Аскер» исе эджнебий махсус хызметлер, яни ЦРУ тарафындан мейдангъа кетирильген структурадыр. АКъШ эльчиханеси Рамазан айында кечирген ифтарларда Чубаров, Джемилев, Ислямовлар булунгъанларындан хаберимиз бар. Бунынъ ичюн параны ким бере?! «Аскер» батальоныны къулланып, Ислямов бизим ватандашларымызны, яш йигитлерни силя алып, адамларны ольдюрмеге чагъыра. Олар, Русие акимиетини темсиль эткен къырымтатарларны хаинликте къабаатлайлар. Албу ки, менимдже, Русие акимиетини оджалар да, экимлер де, балалар багъчаларында чалышкъан тербиеджилер де темсиль этелер. Яни батальонлар келип, озь халкъыны ольдюреджек олалар. Ве бу меним фантазиям дегиль. Бу, Чубаровнынъ, Ислямовнынъ айткъан сёзлеридир. Меселя, «Миллет» телеканалы чалышып башлагъанда, Чубаров бу каналда чыкъыш япкъан энъ биринджи алып барыджы ве онынъ аилеси халкъ огюнде масхара олды, деп айтты. Бу сёзлерге не демек мумкюн?! Буны, къырымтатар халкъы ичюн санки «куреш алып баргъан» адамлар айта. Языкъ ки, олар озь халкъыны ёкъ этмек ичюн курешелер. Оларнынъ фикириндже, озь Ватанына къайтмагъа арз эткен къырымтатарлар энди озь топракъларыны ташлап кетмек кереклер. Лякин оларгъа кимсе къулакъ асмагъаныны коремиз. Халкъымыз ич бир ерге къачып кетмей. Башталары Къырымдан радикаль ис-дуйгъуларгъа берильген ве эсасен Хизб ут-Тахрир тешкилятыны темсиль эткен 500 адам чыкъты. Бизим зиялыларымыз исе: оджалар, экимлер, языджылар, иш адамлары… олардан кимсе Къырымны терк этмеди. Херсонда 10 адамлыкъ бир группа бар ки, о, дюньянынъ чешит ерлеринде яшагъан мусульманларнынъ къырымтатарларгъа косьтерген пара ярдымы эсабына кечингендир. Бу параны халкъымыз шай да корьмеди. Яни бу адамлар къырымтатарларнынъ акълары ичюн дегиль де, келир кетирген менба ичюн курешелер. Бу адамлар тек бизим аилемизге дегиль, бир чокъ башкъа аилелерге де гъазаплана. Чюнки бизим арамызда озь Ватанында халкънен берабер яшамагъа истеген сагълам фикирли адамлар чокътыр.

Сизинъдже, Къырымда вазиетни сарсыта бильген кучьлер бармы? Бар олса, бу кучьлер артында ким тура?

Теэссюф ки, бойле кучьлер бар. Олар илери кеткенлерини коремиз. Бизим махсус хызметлеримиз, мисаль ичюн, Хизб ут-Тахрир тешкилятынен насыл курешкенлерини коремиз. Оператив чекимлерни сейир эткенде, коремиз ки, тевкъиф я да тинтюв эснасында укъукъкъоруйыджы органларнынъ векиллери сыранен эр кеснинъ эвине кирмейлер. Сёз келими, бойле тинтювлер рус гражданларынынъ эвлеринде де ола, амма бу акъта кимсе айтмай. Яни бу шейлер инсаннынъ миллетинден къатий назар япыла. Эгер де инсан Русие Федерациясынынъ къанунларыны бозса, демек о, укъукъкъоруйыджы органлар огюнде джевап береджек. Четэлли кутьлевий хабер васталары исе эр анги арекеттен деръал файдаланалар. Авропа мемлекетлери къырымтатарларгъа тазйыкъ япыла, деп иддиа этелер. Джемилев, Чубаров ве Ислямов къырымтатарлар ёкъ этиле, деп кестирип айталар. Албу ки, учь йыл ичинде кимсеге токъунылмады. Эр кеске акълыны башына топламагъа имкян берильди. Бир де-бир информация эсасында насылдыр адамлар о я да бу къанунны бозгъаны акъкъында белли олгъанда, оларны джезалайлар. Базы адамлар азат этильгени де белли. Бизим «Къырым бирлиги» тешкиляты базы адамларны озь джевапкярлыгъына алды.

2014 сенеси базы кишилер адамларны алдатып, Мустафа Джемилевни къаршылап алмагъа айта-айта къандырдылар. Адамлар барып, къаршылап алдылар. Нетиджеде, пара джезасына тутулдылар. Чюнки Русие Федерациясынынъ къануныны боздылар. Аля бугунь махкемелерден чыкъмай, пара тёлейлер. Джемилев исе шу арада утанмадан бир миллион евро эльде эте, яни Полония Тыш ишлери назирлиги тарафындан тэсис этильген «Бирдемлик мукяфаты»ны ала. Я шу парадан озь ватандашларынъа, фукъаре адамларгъа нечюн ярдым этмейсинъ? Оларнынъ чыкъарып бердиги 10 я да 5 бинъ рубле, яхут да 30 бинъ рублелик джореме олар ичюн буюк парадыр. Эбет, къанун бозулгъан сонъ, бу къадар пара джезасы бериле. Я санъа алданып баргъан адамларгъа нечюн ярдым этмединъ… Бу, олар озь халкъыны насыл «къайгъыргъанларыны» косьтерген бир чокъ мисаллерден биридир. Адамлар джореме шеклиндеки проблемаларынен баш-башкъа къалдылар. Къурултай-Меджлис структурасы шимдики куньде мына ненен огъраша.

Ислямов, Джемилев, Чубаров озь халкъыны ёкъ этмеге тырышалар, деген фикиринъиз неге эсаслана?

Бу тек меним фикирим дегиль, фактлар да буны исбатлайлар. Бир мисаль кетирейим: Къырымгъа кельген сувны Меджлиснинъ тешеббюсинен кестилер. Улу Ватан дженки вакътында бойле ишни тек фашистлер япар эди! Бу къадар алчакълыкъ олурмы? Олар озьлерини нацистлернен бир туттылар. Эм де алчакълыкъ япмагъа девам эткенлерини коремиз.

Азыкъ маллары блокадасы юзь берди. Олар кене де кой ходжалыгъы махсулларыны ишлеп чыкъаргъан ве сатыджылыкънен огърашкъан къырымтатарларны къайгъырмадылар. Херсон виляетинде де, Къырымда да ватандашларымызнынъ ярысы кой ходжалыгъынен мешгъуль. Къырымны сувсыз къалдырмакъ меселесине къайтсакъ… Пирнич тарлаларыны ким асрай? Я согъанны? Я багъчаджылыкънен ким огъраша? Бу – энъ-эвеля къырымтатарлардыр. Бу, Къурман, Джанкой ве дигер районлардыр. Ич кимсе берекет алалмады. Бу адамлар башта бир озь ватандашларына, яни эм ярымадада, эм Херсон виляетинде яшагъан семетдешлерине зарар кетирдилер.

Шундан сонъ энергетик блокада башланды. Бу, ялынъыз диверсион дегиль де, террористик арекеттир. Буны тек алчакъ адамлар япар. Бу вакъытта кимдир бала тапа, кимнинъдир сагъ къалмасы суньий акъджигер вентиляциясы джихазына багълы. Тюрлю аллар ола. Олар буны япкъанда нени тюшюндилер? Олар русларгъа душман, деп яйгъара къопаралар. Я хастаханелерде къырымтатарлар ёкъмы? Ихтимал, блокада девамында кимдир ольгендир. Ихтимал, девлет этик нокътаий-назардан, бизим халкъкъа олгъан сабырлы мунасебеттен отьрю, бу хусуста бильдирмей.

Чубаров, Джемилев ве Ислямов кене де токътамадылар. «Аскер» батальоныны тешкиль эттилер. Бир группа адамлар маскалар такъып: «Биз ярын ольдюрмеге кетемиз», «Биз ярын Къырымны азат этмеге кетемиз», деп къычыра. Кимден азат этеджеклер? Къырымда яшагъан эки ярым миллион адам референдумда рей бердилер. Къырымтатарлар да референдумда иштирак эттилер. Эбет, эр кес дегиль, амма къырымтатарларнынъ 40-50 файызы референдумгъа къатылды. Мен де олардан бири олам. Халкъымыз насыл рей бергенини озюм корьдим.

Юкъарыда анъылгъан арекетлер, шу адамлар биринджи невбетте къырымтатар халкъыны ёкъ этмеге тырышкъанларындан делялет бере.

Сизинъ фикиринъиздже, бу кимнинъ проектидир?

Ишанчлы менбалардан билем ки, бу проектлер четэльден финансирлене. Яни бу, эджнебий махсус хызметлернинъ проектидир. Асылында бу энди ич кимсе ичюн сыр дегильдир. Социаль агъларгъа киргенде, Чубаров, Джемилев Америка эльчиханесинде булунгъанларыны коремиз. Интернетте берильген весикъалар Джемилев 10-15 бинъ доллар мааш алгъаныны косьтерелер. Океан артында отургъан ве оны незарет эткен дирижёрларгъа бизим халкъымыз керекмей. Оларнынъ эсас вазифеси –къырымтатарларнен русларны токъуштырмакъ, Къырымда, Русиеде граждан дженкине ёл ачмакътыр. Донецк ве Луганскта олаяткъан вакъиалар бунъа мисальдир. Къардашлар арасында дженк кетмекте. Не, олар бу дженкте ольдюрильгенлерни эсаплайлармы, ёкъса? 42 миллион нефер бири-бирини атып ольдюрсе, о ерде ич кимсе сагъ къалмаса биле, оларгъа фаркъы ёкъ.

Мен къырымтатарым, мусульманым. Херсонда яшагъан мусульман къардашларымызнен дженклешмемизни истемейим. Биз къардашлармыз. Буны унутманъыз!

Меджлиснинъ шу триосы токътатылмаса, Херсон виляетинде нелер ола биле?

Бугуньде Херсон виляетинде къырымтатар халкъы Меджлиснинъ ярамай тесири алтында булуна. Тыпкъы эвеллери Къырымда олгъаны киби. Семетдешлер къаршылыкъ косьтерелер, оларны истемейлер. Меджлис исе къан тёкюльмесини истей. Балаларымыз, яшларымыз, къартларымызнынъ къырылып битмесини истей. Меджлиснинъ Херсон виляетиндеки эсас фаалиети - къырымтатар халкъыны ёкъ этмек макъсадыны куте. Къайд этмек истейим ки, бу, украин акимиети, атта Украина президенти Порошенконынъ рухсетинен олгъан шейлердир.